Ο Γεώργιος Ιβάνωφ Σαϊνόβιτς (Βαρσοβία, 14 Δεκεμβρίου 1911 - Αθήνα 4 Ιανουαρίου 1943) θεωρείται ο μεγαλύτερος σαμποτέρ των Συμμάχων κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Εκπαιδεύτηκε στη Σχολή των Μυστικών Πρακτόρων της S.O.E. (Special Operations Executive) στη Μέση Ανατολή και του ανατέθηκε η φοβερά επικίνδυνη αποστολή να συντονίσει την δράση των διάφορων αντιστασιακών κινήσεων, να οργανώσει το δίκτυο πληροφοριών και τις δολιοφθορές στην Ελλάδα.
Ο Γεώργιος Ιβάνωφ Σαϊνόβιτς γεννήθηκε στην Βαρσοβία τις 14 Δεκεμβρίου 1911. Πατέρας του ήταν ο κόμης Βλαδίμηρος Ιβάνωφ, συνταγματάρχης του τσαρικού στρατού. Στη Θεσσαλονίκη ήρθε το 1926 με την Πολωνέζα μητέρα του Λεονάρδα Σαϊνόβιτς και τον Έλληνα Ιωάννη Λαμπριανίδη, δεύτερο σύζυγό της.
Ως αθλητής του γυμναστικού συλλόγου «Ηρακλής» κατάφερε νίκες τόσο στους εσωτερικούς όσο και σε διεθνείς αθλητικούς κολυμβητικούς αγώνες και το όνομα του έγινε γνωστό στο Πανελλήνιο. Tο 1934 στους Αγώνες Βορείου Ελλάδος που έγιναν στην Θεσσαλονίκη βγήκε πρώτος στα 100 μέτρα ελεύθερο με χρόνο 1΄12΄΄. Το 1936 κατέλαβε την πρώτη θέση στους Ιστιοπλοϊκούς Αγώνες του Θερμαϊκού μαζί με τον αδερφό του Αντώνιο Λαμπριανίδη.
Σπούδασε γεωπόνος-μηχανικός στο Πανεπιστήμιο της Λουβαίν στο Βέλγιο. Το 1933 κατέρριψε το πανεπιστημιακό ρεκόρ κολύμβησης του Βελγίου στα 50 μέτρα ελεύθερο σε 35΄΄. Πήρε μέρος με την ομάδα του πόλο της A.Z.S. Βαρσοβίας σε διεθνείς αγώνες Υδατοσφαίρισης με υψηλή επιθετική απόδοση και έτσι επιλέχθηκε να παίξει στο πόστο του μεσαίου επιθετικού της Εθνικής Πολωνίας. Αναγνωρίστηκε ως ο καλύτερος παίκτης της Πολωνίας του έτους 1938. Ο προπονητής Rajki είπε για τον Γεώργιο Ιβάνωφ: «Είναι επί του παρόντος ο καλύτερος επιθετικός παίκτης υδατοσφαίρησης στην Πολωνία. Κρίμα που θα τον χάσει η A.Z.S. σύντομα, επειδή θα πρέπει να μεταβεί στο Παρίσι για περαιτέρω σπουδές».
Μετά τις μεταπτυχιακές σπουδές του στο Ινστιτούτο Αποικιακής Γεωπονίας στο Παρίσι επέστρεψε στην δεύτερη πατρίδα του την Ελλάδα. Με την κατάληψη της Πολωνίας και της Ελλάδας από τους Ναζί, φούντωσε μέσα του ο εθνικός παλμός να πολεμήσει για τις δύο πατρίδες του.
Η δράση του στην Ελλάδα
Στις 13 Οκτώβρη 1941 το αγγλικό υποβρύχιο «Κεραυνός» (Thunderbοlt) τον αποβίβασε στην ακτή ανάμεσα στον Άγιο Ανδρέα και την Νέα Μάκρη για την εκτέλεση του υψηλού καθήκοντος. Ύστερα από έντονη δραστηριότητα σε συνεργασία με αντιστασιακές οργανώσεις, ακολούθησε η σύλληψη του στις 19 Δεκεμβρίου για πρώτη φορά από τους Γερμανούς, μετά από προδοσία του παιδικού του φίλου Κωνσταντίνου Πάντου. Κατόρθωσε να αποδράσει, ακολούθησε η επικήρυξη του για 500.000 δραχμές και στις 29 Δεκεμβρίου αφίσες με την φωτογραφία του τοιχοκολλήθηκαν σε όλη την Αθήνα. Παρόλο που οι Γερμανοί τον καταδίωκαν πλέον συστηματικά, συνέχισε την δράση του μεταδίδοντας με τον κρυφό πομπό του πολύτιμες πληροφορίες και κάνοντας σαμποτάζ.
Τα σαμποτάζ
Στις 14 Μαρτίου 1942, ημέρα υπογραφής του κατοχικού δανείου μεταξύ της Ελλάδας και της Γερμανίας, ανατίναξε το γερμανικό υποβρύχιο U-133 λίγο έξω από την Σαλαμίνα. Τον Μάϊο του 1942 βύθισε μέσα στο λιμάνι του Πειραιά το ισπανικό ατμόπλοιο «San Isidore» που έκανε λαθρεμπόριο για λογαριασμό των Γερμανών, το οποίο στην συνέχεια επισκευάστηκε. Στις 3 Αυγούστου του 1942 τοποθέτησε μαγνητική νάρκη στο υποβρύχιο U-372 προκαλώντας ζημιές με αποτέλεσμα να μην μπορεί να καταδυθεί. Έτσι βυθίστηκε εύκολα από τους Συμμάχους. Ανάμεσα στα πολλά σαμποτάζ που οργάνωσε, σε συνεργασία με αντιστασιακές οργανώσεις, το πιο σημαντικό ήταν στο εργοστάσιο Μαλτσινιώτη,όπου επισκευάζονταν οι κινητήρες των αεροπλάνων της Λουφτβάφε. Η δολιοφθορά προκάλεσε την πτώση 400-450 αεροσκαφών στην Β.Αφρική, σύμφωνα με γερμανικές εκτιμήσεις, εξαιτίας της οποίας οι δυνάμεις του Άξονα υποχώρησαν 2300 χιλιόμετρα δυτικά μέσα σε διάστημα 6 μηνών. Θεωρείται το μεγαλύτερο σαμποτάζ του Β Παγκοσμίου Πολέμου. Ακολούθησε η δεύτερη σύλληψη του μετά από νέα προδοσία στις 8 Σεπτεμβρίου 1942.
Η εκτέλεσή του
Στο γερμανικό στρατοδικείο όπου οδηγήθηκε ο Γερμανός πρόεδρος στο τέλος της δίκης είπε: «Το δικαστήριον εκτιμά δεόντως την κατά την παρούσαν δίκην, ειλικρινή και γενναιόφρονα συμπεριφοράν του κατηγορουμένου. Εγώ προσωπικώς λυπούμαι διότι η φορά των πραγμάτων έφερε τοιούτον άνδρα εις εχθρικόν προς ημάς στρατόπεδον». Ο Γεώργιος Ιβάνωφ καταδικάστηκε τρις εις θάνατον και οδηγήθηκε μπροστά στο Γερμανικό εκτελεστικό απόσπασμα μαζί με τρεις συνεργάτες του. Γενναίος όπως ήταν, με πάντα ψηλά το κεφάλι κατά την ύστατη στιγμή, κτυπώντας τους δήμιους του προσπάθησε να δραπετεύσει, αλλά τον πλήγωσαν στο πόδι του και ενώ το αίμα έτρεχε, τον έδεσαν σ? ένα στύλο. Πριν πέσει νεκρός βγήκε από χείλη του η κραυγή «Ζήτω η Ελλάς! Ζήτω η Πολωνία!» Η αστραποβόλος σταδιοδρομία του που στεφανώθηκε από την υπέρτατη θυσία συνοψίζεται με μια τραγική συντομία στην επιτύμβιο επιγραφή στον τάφο του, στο 3ο κοιμητήριο Νίκαιας: «Γεώργιος Ιβάνωφ έπεσε υπέρ της Ελευθερίας».
Παράσημα
Είναι πολύ σπάνιο τρεις χώρες να τιμούν τον ίδιο ήρωα. Στον Γεώργιο Ιβάνωφ Σαϊνόβιτς, τόσο η πατρίδα του η Πολωνία όσο και η Ελλάδα αλλά και η Αγγλία, απένειμαν ανώτατα πολεμικά παράσημα και τιμητικές διακρίσεις.
Στις 30 Μαρτίου 1945, η πολωνική κυβέρνηση που βρισκόταν στο Λονδίνο τον τίμησε με το Ανώτατο Πολεμικό Σταυρό ?VIRTUTI MILITARI? «εις αναγνώρισιν των εξαιρετικών πολεμικών πράξεων, στον τομέα της πληροφορίας και της κατασκοπίας στην κατεχόμενη, από τους Γερμανούς Ελλάδα».
Εξάλλου, ο Βρετανός στρατάρχης Χάρολντ Αλεξάντερ, με έγγραφο της 5ης Δεκεμβρίου 1944, το οποίο παραδόθηκε στην μητέρα του από Άγγλο αξιωματικό, αναφέρει τα εξής: «Ευχαριστούμε τον Γεώργιο Ιβάνωφ Σαϊνόβιτς, εν ονόματι των Κυβερνήσεων των λαών των Ηνωμένων Εθνών διά τας προσφερθείσας υπηρεσίας στον αγώνα διά την Ελευθερίαν. Διά των προσπαθειών του εβοήθηθη μεγάλως η απελευθέρωσις της Ελλάδος καθώς και ο σκοπός διά τον οποίον εμάχοντο όλα τα ελεύθερα έθνη. H.R.A. Αλεξάντερ Στρατάρχης, Ανώτατος Αρχηγός των Συμμαχικών Δυνάμεων Μεσογείου» Στις 5 Μαρτίου 1962 του απονεμήθηκε το ?Πολεμικό Βρετανικό Μετάλλιο του Βασιλέως Γεωργίου του 6ου? για την συμμετοχή του στον πόλεμο στην Παλαιστίνη, υπηρετώντας στις Πολωνικές ΄Ενοπλες Δυνάμεις, υπό τις διαταγές της Βρετανικής Διοίκησης, από τις 8 Μαΐου μέχρι τις 25 Ιουνίου 1941.
Στις 25 Μαΐου 1976 του απενεμήθη από τον υπουργό Εθνικής Άμυνας, Ευάγγελο Αβέρωφ Τοσίτσα, το Ανώτατο Πολεμικό Παράσημο ?ΧΡΥΣΟΥΝ ΑΡΙΣΤΕΙΟΝ ΑΝΔΡΕΙΑΣ? «διότι ούτος προσέφερε πολυτίμους υπηρεσίας εις την συμμαχικήν υπόθεσιν κατά τον Β΄ Παγκόσμιον Πόλεμον και διά του εξαιρετικού θάρρους και της απαραμίλλου τόλμης του, κατήγαγε καίρια πλήγματα κατά των εν Ελλάδι στρατευμάτων της εχθρικής κατοχής, συλληφθείς και εκτελεσθείς τελικώς υπό αυτών».
Άλλες τιμές στην μνήμη του
Ο Γυμναστικός Σύλλογος ?ΗΡΑΚΛΗΣ? Θεσσαλονίκης, τιμώντας την μνήμη του πρωταθλητή του, ο οποίος συμμετείχε ανελλειπώς από το 1928 στους κολυμβητικούς αγώνες με την ομάδα του ΗΡΑΚΛΗ, καθιέρωσε από το 1953 ετήσιους Πανελλήνιους Κολυμβητικούς Αγώνες, τα ?Ιβανώφεια? και ονόμασε το κλειστό αθλητικό στάδιό του, όπου διεξάγωνται οι διεθνείς και εσωτερικοί αγώνες μπάσκετ και βόλεϊ, ?Ιβανώφειο?. Στην είσοδό του υπάρχει η προτομή του.
Στις 30 Οκτωβρίου 1985 στην επέτειο της απελευθέρωσης της Θεσσαλονίκης από την γερμανική κατοχή έγινε η τελετή των αποκαλυπτηρίων του ανδριάντα του Γεωργίου Ιβάνωφ στην Θεσσαλονίκη. Ο ανδριάντας καθαρού ύψους, χωρίς το βάθρο, 2,40 μέτρων, είναι δώρο του πολωνικού λαού στην πόλη της Θεσσαλονίκης.
Ένα πολωνικό στρατιωτικό όχημα τον μετέφερε από την Πολωνία, ενώ πίσω του ακολουθούσαν 400 Πολωνοί, οι οποίοι ταξίδευσαν από την Βαρσοβία μέχρι την Θεσσαλονίκη με τα ιδιωτικά τους αυτοκίνητα για να παραστούν στο σημαντικό αυτό γεγονός. Τοποθετήθηκε στην συμβολή των οδών Λαγκαδά, Αγίου Δημητρίου και Νέστορος, σε απόσταση 200 μέτρων από την οδό που φέρει το όνομά του. Μέλη της πολωνικής αντιπροσωπείας αποτελούσε και η προσκοπική ομάδα που φέρει το όνομα του Ιβάνωφ στην πόλη Μπόρουβ. Μια νεαρή Πολωνέζα τοποθέτησε μικρά ξύλινα κιβώτια στην βάση του αδριάντα, τα οποία περιείχαν χώμα από τα πεδία των μαχών, όπου πολέμησαν Πολωνοί και Έλληνες στο εξωτερικό. Δυο κείμενα, το ένα στα ελληνικά και το άλλο στα πολωνικά είναι χαραγμένα σε δυο μεγάλες μπρούτζινες πλάκες στο μαρμάρινο βάθρο του αδριάντα: «ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΙΒΑΝΩΦ ΣΑΪΝΟΒΙΤΣ. ΓΕΝ. 14-12-1911. ΣΤΗ ΒΑΡΣΟΒΙΑ. ΑΓΩΝΙΣΤΗΣ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ.ΕΚΤΕΛΕΣΘΗΚΕ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΝΑΖΙ ΣΤΙΣ 4-01-1943 ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ. ΣΤΗ ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΠΟΛΩΝΟΙ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΕΣ»
Στην Βαρσοβία, όπως και σε άλλες πόλεις τις Πολωνίας, πολλοί δρόμοι, στις νεόδμητες συνοικίες φέρουν το όνομά του καθώς και σχολεία και προσκοπικές ομάδες. Σε μια από τις ωραιότερες και κεντρικότερες λεωφόρους της πολωνικής πρωτεύουσας, στην Νόβι Σβιάτ, στον αριθμό 43, τοποθετήθηκε μια χάλκινη πινακίδα, μεγάλων διαστάσεων, έξω από την είσοδο της οικίας όπου γεννήθηκε ο Γιέζυ. Με ανάγλυφους χαρακτήρες είναι γραμμένο το εξής κείμενο: «EΔΩ ΓΕΝΝΗΘΗΚΕ Ο ΓΙΕΖΥ ΙΒΑΝΩΦ ΣΑΪΝΟΒΙΤΣ, ΠΟΛΩΝΟΣ ΗΡΩΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ. ΔΟΛΟΦΟΝΗΘΗΚΕ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΧΙΤΛΕΡΙΚΟΥΣ ΣΤΙΣ 4.1.1943 ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ. ΘΥΣΙΑΣΕ ΤΗΝ ΖΩΗ ΤΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΟΛΩΝΙΑΣ»
Πρόσφατες εκδηλώσεις
Τον Ιανουάριο του 2013, εβδομήντα χρόνια μετά την εκτέλεσή του πραγματοποιήθηκε τριήμερος εορτασμός στην Βαρσοβία προς τιμήν του που ολοκληρώθηκε με την έλευση στην Αθήνα κυβερνητικού αεροσκάφους. Σε αυτό επέβαιναν δεκάδες Πολωνοί πολιτικοί και στρατηγοί μαζί με βετεράνους του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου του Οργανισμού Παλαίμαχων και Θυμάτων Πολέμου και ένα στρατιωτικό άγημα. Στο Ναό Ιεράς Καρδίας του Σωτήρος πραγματοποιήθηκε μνημόσυνο, στην Καισαριανή έγινε τελετή με καταθέσεις στεφανιών όπως και στον τάφο του στο νεκροταφείο Νίκαιας. Στις εκδηλώσεις παραβρέθηκε ο ανώτατος αξιωματικός Antony Neal Morphet, ως εκπρόσωπος της Μεγάλης Βρετανίας. Σχολιάστηκε αρνητικά η απουσία Ελλήνων κυβερνητικών εκπροσώπων.
