Με αφορμή τις ολοένα και αυξανόμενες παρατηρήσεις των δημοτών για την ευθύνη του Δήμου για την επισκευή των πεζοδρομίων χρήσιμη είναι η εξέταση του ζητήματος του "υπευθύνου" προς αποκατάσταση απο νομική σκοπιά.
Το νομικό πλαίσιο αναφορικά με τα πεζοδρόμια και τον υπόχρεο σε επισκευή τους οριοθετείται από την υπουργική απόφαση ΥΑ 3046/304/30-1/3-2-1989 ΦΕΚ 59 Δ΄ ( ΚΤΗΡΙΟΔΟΜΙΚΟΣ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ) του αναπληρωτή υπουργού Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων και ιδίως το άρθρο 24 , καθώς και από τα άρθρα 104, 105,106 του Εισαγωγικού Νόμου Αστικού Κώδικος και τα άρθρα 288, 281, 200 Γενικών Αρχών Αστικού Κώδικος.
Ανατρέχοντας στην σχετική νομοθεσία διακρίνουμε ότι ο νομοθέτης κάνει μία διπλή διάκριση: διακρίνει μεταξύ των αιτιών που δημιούργησαν την εστία ευθύνης και ορίζει ότι,
1) στην περίπτωση που αιτία της βλάβης στο πεζοδρόμιο είναι ένα γεγονός που εκφεύγει της σφαίρας ευθύνης του δήμου , αρμόδιος είναι ο παρόδιος ιδιοκτήτης προς αποκατάσταση του πεζοδρομίου που κείται έμπροσθεν της οικίας του,
2) στην περίπτωση όμως που η βλάβη στο πεζοδρόμιο προκλήθηκε ένεκα πρωθύστερης επικίνδυνης ενέργειας άλλων φορέων πχ ή του δήμου διαμέσου των αρμοδίων οργάνων του ή άλλων φορέων όπως οργάνων της ΕΥΔΑΠ ή της ΔΕΗ που εκτέλεσαν εργασίες για αποκατάσταση βλάβης σε σωλήνες υπόγειους κάτω από τα πεζοδρόμια, τότε την ευθύνη αποκατάστασης την έχει ο φορέας εκτέλεσης ( δήμος ή λοιποί φορείς ) καθότι με την επέμβασή τους δημιούργησαν μία εστία κινδύνου ώστε να καθιερώνεται από την σχετική νομοθεσία η ιδιαίτερη νομική τους υποχρέωση να "διορθώσουν" τη ζημία που έκαναν.
Η διάκριση αυτή είναι σημαντική και διαφαίνεται στην σχετική νομοθεσία.
Πιο συγκεκριμένα το άρθρο 24 παρ. 2.1, 2.2 του Κτηριοδομικού Κανονισμού αναφέρει ότι σε κάθε γενική περίπτωση υπόχρεοι για την κατασκευή, επισκευή, συντήρηση των πεζοδρομίων αλλά και των τεχνικών έργων που τα αποτελούν ( κράσπεδα, ρείθρα, υπόστρωμα και επίστρωση ή επικάλυψη) είναι οι παρόδιοι ιδιοκτήτες.
Επίσης στην παράγραφο 2.2 ο νόμος αναφέρει ότι σε περίπτωση που οι φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης διαμέσου των οργάνων τους προβαίνουν σε εργασίες εκσκαφής πεζοδρομίων που υφίστανται πριν από είκοσι τουλάχιστον χρόνια, στα πλαίσια γενικής αναμόρφωσης του περιβάλλοντος , γενικής ανακατασκευής ή αναδιαρρύθμισης των οδών και πλατειών ώστε να ικανοποιούται καλύτερα οι εξωραϊστικές ανάγκες της πόλης και πάλι επειδή η εργασία γίνεται επ΄ωφελεία των παρόδιων ιδιοκτητών και των δημοτών ο νομοθέτης όρισε ότι η δαπάνη βαρύνει και πάλι τους ιδιοκτήτες των παρόδιων ακινήτων.
Μόνο στο άρθρο 2.3 του Κτηριοδομικού κανονισμού ο νομοθέτης εισάγει μία περίπτωση ευθύνης των δήμων ή των λοιπών φορέων εκτέλεσης εργασιών και είναι ακριβώς η περίπτωση στην οποία τα αρμόδια όργανα των δήμων ( τεχνική υπηρεσία ή άλλος προστηθείς υπ΄ αυτών) στα πλαίσια κάποιων ανακατασκευών ή εκσκαπτικών εργασιών που κάνουν στα πεζοδρόμια για άλλους λόγους ( έργα ΔΕΗ – ΕΥΔΑΠ σε υπόγειους σωλήνες, έργα αποχέτευσης κτλ) δημιουργούν ζημιά ( σπάνε πλάκες στα πεζοδρόμια) οπότε τότε και μόνον τότε ακριβώς επειδή με δικές τους ενέργειες δημιούργησαν μία ΄΄εστία΄΄ κινδύνου, έχουν και την ιδιαίτερη νομική υποχρέωση ( νομικά εξαναγκαστή) να αποκαταστήσουν την βλάβη με δικές τους δαπάνες, υπό την έννοια ότι αν δεν το πράξουν θα υποχρεούνται σε αποζημίωση ένεκα και των ιδιαίτερων διατάξεων του εισαγωγικού νόμου αστικού κώδικα 105,105 ΕΙΣΝΑΚ για την αστική ευθύνη του δημοσίου από την άσκηση εξουσίας που τίθεται προς χάριν του γενικού συμφέροντος.
Αξίζει όμως να σημειωθεί ότι και στην περίπτωση αυτή ο νομοθέτης βάζει μία "κόκκινη γραμμή" ορίζοντας ότι και σε αυτή την περίπτωση αν κριθεί ad hoc και εν τοις πράγμασι, οτι οι εκσκαπτικές εργασίες γίνονται αποκλειστικά και μόνο προς όφελος των παρόδιων ακινήτων και πάλι η δαπάνη βαρύενει τον ιδιοκτήτη και ουχί το δήμο.
Κατά γενική ομολογία θα μπορούσαμε να πούμε οτι την ευθύνη για την κατασκευή, ανακατασκευή και επισκευή των πεζοδρομίων έχουν οι παρόδιοι ιδιοκτήτες. Αν λοιπόν σπάσουν πλάκες πεζοδρομίου από αλλογενείς αιτίες ( καιρικές συνθήκες, επέμβαση τρίτου που παρκάρει πάνω και προκαλεί ζημιά, μεταφορικές εργασίες, φθορά χρόνου, ρίζες δέντρων κτλ) τότε βαρύνεται ο παρόδιος ιδιοκτήτης.
Ο Δήμος ή οι Λοιποί φορείς εκτέλεσης ευθύνονται μόνον οταν με πρωθύστερες δικές τους ενέργειες δημιούργησαν εστία κινδύνου άραγε και υποχρεούνται να την κλείσουν, (άρθρα 105, 106 ΕιΣΝΑκ) με βάση τους κανόνες της καλής πίστης και των χρηστών –συναλλακτικών ηθών ( 280, 288 , 200 ΑΚ) που απορρέουν ως γενικοί κανόνες επιμελούς συμπεριφοράς , υπό την έννοια ότι αν δεν το πράξουν, επέχουν νομική ευθύνη σε αποζημίωση από την αδικώς, τελούμενη δια παραλείψεως ,επικίνδυνη συμπεριφορά τους.
Περαιτέρω στις παραγράφους 4.2, 4.3 του άρθρου 24 ορίζεται η διαδικασία με την οποία καταλογίζονται οι δαπάνες σε βάρος των παρόδιων ιδιοκτητών και τα κριτήρια με βάση τα οποία υπολογίζεται το ύψος της δαπάνης και αντιστοίχως της χρέωσης του κάθε ιδιοκτήτη.
Χρήσιμη είναι και η προσφυγή στη νομολογία που συνήθως απορρίπτει ένεκα έλλειψης παθητικής νομιμοποίησης τις αγωγές που γίνονται σε βάρος του δήμου για την επισκευή των πεζοδρομίων αφού ο δικαστής θεωρεί ότι την ευθύνη έχει ο παρόδιος ιδιοκτήτης , ώστε δεν υπεισέρχεται καθόλου στην ουσία της διαφοράς αλλά η αγωγή απορρίπτεται ως ΑΠΑΡΑΔΕΚΤΗ.
ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ
Παραθέτουμε παρακάτων την με αριθμό 761/2009 ΜΟΝΟΜΕΛΟΥΣ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ ΠΡΩΤΟΔΙΚΕΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ δικαστική απόφαση που έκρινε αναφορικά με τα εξής : Πεζοδρόμια - Κατασκευή, επισκευή και συντήρηση πεζοδρομίων - Αστική ευθύνη δημοσίου - Έλλειψη παθητικής νομιμοποίησης -. Το σκεπτικό του Δικαστηρίου ήταν το ακόλουθο :
"......Ήδη, με την κρινόμενη αγωγή και το νομότυπα κατατεθειμένο υπόμνημα, η ενάγουσα υποστηρίζει ότι εξαιτίας της αδιαφορίας των εναγομένων για την πλήρη κατασκευή και την καλή συντήρηση του πεζοδρομίου προκλήθηκε το συγκεκριμένο ατύχημα το οποίο της προκάλεσε, λόγω του είδους και της βαρύτητας των κακώσεων που υπέστη, ψυχικό και σωματικό πόνο και για το λόγο αυτό ισχυρίζεται ότι δικαιούται να λάβει χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης ύψους 3.000 ευρώ.
Αντίθετα, τόσο το εναγόμενο Ελληνικό Δημόσιο όσο και ο εναγόμενος Δήμος Αθηναίων ζητούν να απορριφθεί η υπό κρίση αγωγή, προβάλλουν δε μεταξύ άλλων την ένσταση της έλλειψης παθητικής νομιμοποίησης στο πρόσωπο τους και επικαλούνται αφενός μεν το Ελληνικό Δημόσιο ότι υπόχρεος για την αποκατάσταση των πεζοδρομίων τυγχάνει ο οικείος Δήμος στην περιφέρεια του οποίου επάγεται η δημοτική οδός, αφετέρου ο εναγόμενος Δήμος, ότι δεν έχει εκτελέσει εργασίες αποκατάστασης πεζοδρομίου στην οδό... και ότι υπόχρεοι προς κατασκευή και συντήρηση των πεζοδρομίων γενικώς είναι παρόδιοι ιδιοκτήτες σύμφωνα με τον Κώδικα Βασικής Πολεοδομικής Νομοθεσίας.
Επειδή, ενόψει των διατάξεων που προαναφέρθηκαν και λαμβάνοντας κυρίως υπόψη ότι υπόχρεοι για την κατασκευή επισκευή και συντήρηση των πεζοδρομίων καθώς και των τεχνικών έργων που τα αποτελούν όπως κράσπεδα, ρείθρα κλπ είναι οι παρόδιοι ιδιοκτήτες των ακινήτων, ότι ως εκ τούτου στην προκείμενη περίπτωση υπόχρεος για την κατασκευή και τη συντήρηση του πεζοδρομίου επί της οδού... στην Αθήνα όπου ιστορείται κατά την αγωγή ότι συνέβη το ζημιογόνο γεγονός είναι ο παρόδιος ιδιοκτήτης του πεζοδρομίου αυτού, το Δικαστήριο κρίνει ότι η προσβαλλόμενη ένσταση περί ελλείψεως παθητικής νομιμοποίησης των εναγομένων θα πρέπει να γίνει δεκτή, και τούτο διότι σύμφωνα με το Νόμο υπόχρεος για την ικανοποίηση της υπό κρίση αξίωσης της ενάγουσας είναι ο παρόδιος ιδιοκτήτης, τυχόν δε, εκτέλεση εργασιών για την ανακατασκευή ή επισκευή του πεζοδρομίου επί της οδού … από όργανα του εναγομένου Δήμου και αληθής υποτιθέμενη διενεργείται για την εξυπηρέτηση αυτού του παρόδιου ιδιοκτήτη σε βάρος και για λογαριασμό του οποίου εκτελούνται οι εργασίες κατά τη ρητή αναφορά του εδαφίου δ της παρ. 2 του άρθρου 367 του ΠΔ 14/1999.
Συνεπώς και στην περίπτωση αυτή για την επισκευή και τη συντήρηση του πεζοδρομίου υπόχρεος είναι ο παρόδιος ιδιοκτήτης, 5. Επειδή, κατ' ακολουθίαν των ανωτέρω, η υπό κρίση η αγωγή πρέπει να απορριφθεί ως απαράδεκτη να απαλλαγεί όμως η ενάγουσα από τα δικαστικά έξοδα, κατ' εκτίμηση των συντρεχουσών περιστάσεων (άρθρ 275 παρ. 1 εδ. ε του Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας).
ΔΙΑ ΤΑΥΤΑ Απορρίπτει την αγωγή.
Συμπερασματικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο Κάθε Δήμος δεν υποχρεούται σε επισκευή πεζοδρομίων, πλην των περιπτώσεων που ο ίδιος μέσω των οργάνων του δημιούργησε την εστία κινδύνου. Τώρα , το εάν ο εκάστοτε δήμαρχος θα επιλέξει να επισκευάζει πεζοδρόμια με ίδιους πόρους αυτό είναι θέμα της εκάτοτε πολιτικής που ακολουθείται αλλά δεν είναι υποχρεωτικό εκ του νόμου. Αντιθέτως η νομοθεσία δίνει την δυνατότητα να τα φτιάχνει ο δήμος με την τεχνογνωσία που διαθέτει αλλά να τα χρεώνει στους παρόδιους ιδιοκτήτες. Ειδικά στο Π. Φάληρο υπάρχει και ειδικός κανονισμός Πεζοδρομίων που αποτυπώνεται στην με αριθμό 273/99 απόφαση του ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ.
* ΧΑΡΑ Ν. ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ
Δικηγόρος, Δημοτική Σύμβουλος Παλαιού Φαλήρου
