Δήμος Ηλιούπολης
Στο πλαίσιο της Διεθνούς Ημέρας Μουσείων με θέμα: ''Τα Μουσεία ως κόμβοι Πολιτισμού: Το μέλλον της παράδοσης'', το Μουσείο μας (Μουσείο Εθνικής Αντίστασης - Ηλιούπολη), συμμετέχει στον εορτασμό της ημέρας αυτής με τις εξής δράσεις: παρουσίαση οπτικοακουστικού υλικού και φωτογραφιών με τις δημιουργίες σημαντικών προσωπικοτήτων από κάθε είδος τέχνης που διαμορφώθηκε κατά την διάρκεια της Αντίστασης πχ ποίηση, μουσική, ζωγραφική, θέατρο, πεζογραφία κ.α.
Η Ελλάδα παρά τις δυσκολίες κατάφερε να νικήσει τον ιταλικό στρατό που επιχείρησε να εισβάλλει στη χώρα και να την υποδουλώσει.
Στη συνέχεια όμως ακολούθησε η εισβολή των Γερμανών, η οποία οδήγησε στην κατάληψη της χώρας. Κατά τη διάρκεια της κατοχής οργανώθηκε αντίσταση εναντίον των γερμανών, των ιταλών και των βουλγάρων, που είχαν χωρίσει τη χώρα σε τρεις ζώνες κατοχής.
Στην αντίσταση δεν συμμετείχαν μόνο ένοπλοι αγωνιστές που είχαν ενταχθεί σε αντιστασιακές ομάδες, αλλά και ένα μεγάλο τμήμα του πνευματικού και καλλιτεχνικού κόσμου της χώρας.
Οι καλλιτέχνες εμπνεύστηκαν από τον αγώνα για ελευθερία και προσπάθησαν μέσα από το έργο τους να εκφράσουν τα συναισθήματα του λαού και να παρουσιάσουν τα γεγονότα. Η τέχνη στην αντίσταση, σε όλες τις μορφές της αναπτύχθηκε πολύ και εξέφρασε τον πόνο, τη δυστυχία και τις προσδοκίες των Ελλήνων για απελευθέρωση.
Οι πνευματικοί άνθρωποι του τόπου στη μεγαλύτερη πλειοψηφία τους κράτησαν εχθρική στάση απέναντι στους κατακτητές. Προσπάθησαν μέσα από τα δημιουργήματα τους να εκφράσουν τη στήριξη τους στον αγώνα της αντίστασης και να δώσουν ελπίδα στους πολίτες.
Οι μορφές της τέχνης που αναπτύχθηκαν ιδιαίτερα ήταν η λογοτεχνία, το θέατρο, η μουσική, τα τραγούδια, η ζωγραφική, η χαρακτική, η γλυπτική και η φωτογραφία.
Η ανταπόκριση του κόσμου ήταν άμεση και τα έργα έγιναν δεκτά με θαυμασμό.
Στη λογοτεχνία ήδη από τις πρώτες ημέρες που άρχισε να οργανώνεται η αντίσταση πολλοί συγγραφείς δημοσίευσαν άρθρα τους σε εφημερίδες και περιοδικά, στα οποία στηλίτευαν τους κατακτητές και πρόβαλλαν τα ιδανικά της ελευθερίας και του ανθρωπισμού.
Κατά τη διάρκεια της κατοχής ιδρύθηκαν πολλοί εκδοτικοί οίκοι. Το μεγαλύτερο μέρος των λογοτεχνών συμμετείχαν στον αγώνα γράφοντας πεζά και ποιήματα που εκδίδονταν νόμιμα ή παράνομα. Υπήρχε βέβαια λογοκρισία και δεν μπορούσε να δημοσιευθεί κανένα κείμενο νόμιμα χωρίς την άδεια από τις αρχές κατοχής.
Μερικοί από τους λογοτέχνες που συμμετείχαν με τα έργα τους στην αντίσταση ήταν η Έλλη Αλεξίου, ο Μανόλης Αναγνωστάκης, ο Κώστας Βάρναλης, ο Οδυσσέας Ελύτης, ο Γιώργος Σεφέρης, ο Γιάννης Ρίτσος, ο Μήτσος Αλεξανδρόπουλος, ο Μενέλαος Λουντέμης, η Σοφία Μαυροειδή-Παπαδάκη και άλλοι.
Το θέατρο και οι παραστάσεις που παίζονταν κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης με τους ιταλούς είχαν τεράστια επιτυχία. Στη συνέχεια μετά την κατάληψη της χώρας υπήρξε λογοκρισία στα θεατρικά έργα.
Οι γερμανοί πίεζαν ασφυκτικά τους θιασάρχες να ανεβάζουν έργα που είχαν γράψει γερμανοί συγγραφείς.
Οι θιασάρχες με διάφορες προφάσεις προσπαθούσαν να μην ακολουθούν τις εντολές, καθώς στόχος τους ήταν να παίζουν έργα που περιείχαν κάποιο μήνυμα ελευθερίας. Στα βουνά της Ελλάδας που υπήρχαν περιοχές ελεύθερες και τις έλεγχαν οι αντάρτικες ομάδες, γίνονταν παραστάσεις από θιάσους.
Σχεδόν όλοι οι ηθοποιοί συμμετείχαν στην αντίσταση και εντάχθηκαν σε οργανώσεις. Αρκετοί υπέστησαν διώξεις, φυλακίσεις και βασανιστήρια.
Γνωστοί για την αντιστασιακή δράση τους ήταν ο Μάνος Κατράκης, ο Αιμίλιος Βεάκης, η Έλλη Λαμπέτη, ο Μίμης Φωτόπουλος, ο Βύρων Πάλλης, η Ελένη Χατζηαργύρη, ο Αλέκος Σακελλάριος και άλλοι.
Ακόμα σημαντικό ρόλο στην εθνική αντίσταση έπαιξε η μουσική και τα τραγούδια. Οι μουσικοί μέσα από τις συνθέσεις τους περιέγραψαν τον αγώνα και την αυτοθυσία των Ελλήνων.
Γράφτηκαν πολλά νέα τραγούδια αλλά και διασκευάστηκαν και αρκετά άλλα, ώστε να ανταποκρίνονται στις ανάγκες του αγώνα. Ένα μεγάλο τμήμα από τα αντιστασιακά τραγούδια αναφέρονταν στις αντιστασιακές οργανώσεις.
Τα θέματα τους ήταν επίκαιρα και τα έγραφαν γνωστοί συνθέτες της εποχής όπως ο Νίκος Σκαλκώτας, ο Μανόλης Καλομοίρης, ο Αλέκος Ξένος, ο Άκης Σμυρναίος ο Βασίλης Τσιτάνης, ο Μίκης Θεοδωράκης και άλλοι.
Παράλληλα οι εικαστικές δημιουργίες της εποχής που ξεκινούν από το έπος του 40 και φτάνουν ως το τέλος της κατοχής είναι εξαιρετικές.
Πολλοί ζωγράφοι που πολέμησαν στο μέτωπο αποτύπωσαν τις εμπειρίες τους σε πίνακες. Κυκλοφόρησαν αφίσες που πρόβαλλαν μεγάλες νίκες των συμμάχων, επιτυχίες των αντιστασιακών οργανώσεων και προέτρεπαν το λαό σε αγώνες. Την περίοδο εκείνη έγιναν πολλά χαρακτικά που ήταν πιο εύκολο να παραχθούν, καθώς χρειάζονταν λιγότερα υλικά για την κατασκευή τους.
Γνωστοί ζωγράφοι της εποχής ήταν ο Γιάννης Τσαρούχης, ο Σπύρος Βασιλείου, η Βάσω Κατράκη, ο Α. Τάσσος, ο Κώστας Γραμματόπουλος, η Λουκία Μαγγιώρου, ο Μέμος Μακρής και άλλοι.
Ακόμα και στη γλυπτική συναντάμε αξιόλογες προσπάθειες. Η δημιουργία ενός τέτοιου έργου ήταν δύσκολη, επειδή απαιτούσε πολύ χρόνο και δεν ήταν δυνατόν να παρουσιαστεί.
Μερικοί γλύπτες της εποχής ήταν ο Χρήστος Καπράλος, ο Θάνος Απάρτης και ο Δημήτρης Κατσικογιάννης.
Επιπλέον η φωτογραφία κατείχε σημαντική θέση, αφού απεικόνιζε άμεσα τα πρόσωπα και τα γεγονότα.
Αρκετές φωτογραφίες υπάρχουν από την περίοδο της κατοχής που απαθανατίζουν την πείνα, τις κακουχίες και το θάνατο. Αλλά διασώζονται και φωτογραφίες από τις ανταρτικές ομάδες και τη ζωή στα βουνά.
Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του Σπύρου Μελετζή και του Κώστα Μπαλάφα που με τις φωτογραφίες τους κράτησαν ζωντανές τις εικόνες από τα γεγονότα της εποχής και πρόβαλλαν σκηνές από την καθημερινή ζωή των αγωνιστών.
Οι τέχνες λοιπόν σε όλη την περίοδο του πολέμου και της κατοχής αναπτύχθηκαν και οι καλλιτέχνες κράτησαν ισχυρό το φρόνημα των πολιτών, στις απάνθρωπες καταστάσεις που βίωναν.
Με αυτό τον τρόπο οι καλλιτέχνες προσέφεραν πολύτιμο έργο και για τις επόμενες γενιές που μπορούν να διδαχθούν την ιστορία μέσα από τα πνευματικά δημιουργήματα του πολιτισμού και της τέχνης.
Η Πινακοθήκη «Θεμιστοκλή Καρφάκη» (41 πίνακες, ελαιογραφίες), θα είναι διαθέσιμη για τους επισκέπτες.
